TUVA ÖZERK CUMHURIYETİ

Konu: TUVA ÖZERK CUMHURIYETİ Perş. Ara. 17, 2009 4:11 am

TUVA ÖZERK CUMHURIYETİ
Tarihi Gelişim
Çin sülalesinin kayıtlarına göre Tuva'lar Kırgızlar'ın doğusunda, "Kiiçük Deniz"in (Muhtemelen ****** Gölü) güneyinde ve Uygurlar'ın kuzeyinde bulunmaktadır. Bugün de Tuvalar buralarda oturmaktadırlar ve buraya da Tannu-Tuva denilmektedir.
Tuva Cumhuriyeti, 1914'te Ruslar tarafmdan işgal olunmuş ve yeniden 1921'de Cumhuriyet olarak bağımsızlığını tekrar almıştır. Tannu Tuva adlı Halk Cumhuriyeti yaratılmıştır. 1926'da adı Tuva Halk Cumhuriyeti'ne dönüşmüştür. Ülke 17 Ağustos 1944'te yeniden Ruslar tarafından işgal olunmuştur. önceleri Muhtar bölge ola-rak, 1965'ten itibarende muhtar cumhuriyet olarak yerini almıştır. Halen Rusya'nın oluşumunda muhtar cumhuriyet olarak yer almaktadır.

Başkenti Kızıl'dır.
Ülkenin alanı 170.000 km^2'dir.Nüfusu 308.557'dir. 13 küçük bölgeye (rayon) sahiptir. Ülke, Sibirya'nın güneydoğusundadır. Gü-neyinde ve güneybatıda Moğolistan Halk Cumhuriyeti bulunmaktadır. Nüfusunun % 64.3 Tuva'lardan, % 32'si Ruıslar'dan, % 3.7'si diğer milletlerden oluşmuştur.
Coğrafi Konumu
Tuva Yukarı Yenisey Irmağı havzasında yer alır. Moğolistan'a komşu olan cumhuriyetin yüzölçümü 170.500 km2dir. Bölgenin başlıca yüzey şekilleri olan geniş Tuva ve Todja havzalarının sutarını Yenisey Irmağının iki ana kolu toplar. Aralarında kuzeybatıdaki Batı (Zapadni) Sayanlar'la kuzeydoğudaki Doğu Tuva dağ sıraları bu iki havzayı kuşatır. Tuva Özerk Cumhuriyeti'nde başta başkent "Kızıl" olmak üzere bcş kent ve üç kentsel yerleşme vardır.

Yönetim Biçimi
Tuvalar, Soyotlar ya da Uryanhaylar olarak da bilinir, büyük bölümü SSCB'deki Tuva ÖSSC'de. küçük bir bölümü ise Moğolistan Halk Cumhuriyetinde yaşayan ve Moğolcadan etkilenmiş bir Tıirk dili konuşan halktır. Yenisey Irmağınııı kaynak sularının arasında, hem Sibirya taygasının, hem de Orta Asya bozkırlarının özelliklerini taşıyan bir bölgede yaşarlar. Geleneksel uğraşları avcılık ve çobanlıktır; kollektif tarım 1950'lerin başından bu yana önem kazanmıştır. Darı üretimi ve balıkçılık öteden beri önemini korumaktadır. Geleneksel Tuva barınakları step bölgelerine özgü yurt adı verilen keçe çadırlarla, ağaç kabuğundan yapılma, Sibirya'ya özgü huni biçiminde çadırlardan oluşur.
17. yüzyıldan sonra giderek Rus kültürünün etkisinde kalan Tuvalann geleneksel toplumsal örgütlenmeleri klan sistemine dayanır geleneksel dinleri ise şamanizmle, Tibet Budacılığının bazı özelliklerinin karışmasından oluşmuştur. Günümüzde Rusya Fedarasyonu'nda yaklaşık 180 bin, Moğolistan Halk Cumhuriyetinde ise 24 bin kadar Tuva yaşamaktadır.

Eğitim ve Kültür
Tuva'da 157 ortaokulda (6.600 öğrencisi), 6 teknik okulda (4.000 öğrenci), 1 üniversitede (2900 öğrencisi) bulunmaktadır. Yılda,Tuva dilinde çok sayıda kitap, 2 dergi, 5 gazete yayınlanır. Her 10 bin kişiye 36 doktor düşmektedir. Sağlık hizmetleri devletin tekelindedir.

Dil
Tuva yazı dili Latin harfleri esasına göre düzenlenmiştir, fakat 1941'de diğer Türk şivelerinde olduğu gibi Tuva'ca için de Kiril harfleri kullanılmıştır. Tuva halkının en önemli destanı olan "Keser" 1963 yılında yayınlanmıştır.

Türkiye Türkçesi	Tuva Türkçesi	Türkiye Türkçesi	Tuva Türkçesi
agız	agaz	göz	karak
avııç	adış	gözlük	gözluk
ayakkabı	mayık	iki avuç	hodadis
bacak	but	kadın	kadın
baş	baş	kar	kırı
bıyık	erinsalı	kız	kızcağız
bilek	gol	köprü	kögürük
boğaz	bostaa	kulak	kulak
burun	tumcuk	omuz	eğin
ceket	cek	ot	sigel
çene	segel	otobüs	maşina oto
çizme	idik	pantolon	cugur
çocıık	bala	parmak	sola
çok	yok	saç	saç dügü
çorap	bik	serserilik	çiçekli yer
dil	dıl	su	vada
dilek	adagaç	şapka	börk
diş	dış	taş	daş
düğme	öyök	tırnak	tırnak
el	mel	yol	org
erkek	erili oğul	yüz	sel
gırtlak	borbandı	yüzük	yüstük
gömlek	köylen

Din
Tuvalılar eski Türkler gibi Şamanist iken sonraları Moğolistan'm tesiri ile Lamaizm dinine de ilgi duymuşlardır.

Ekonomik Yapısı
Tuva'nın önemli ekonomik zenginlikleri ender bulunan madenleri, kömür, demir, civa, altın'dır. Tuva'nın ekonomisinde tarım sektörü ağırlıklıdır. Burada 115.000 ton hububat elde edilir. 27.000 lon pataıes üretilir. Hayvancılık da önemli yer tutar. Tuva'da 1.229.000 küçükbaş hayvan, 201.000 büyükbaş hayvan yetiştirilmektedir. Sanayide önemli yeri hammadde çıkarılması faaliyetleri almaktadır. Bununla beraber kereste imalatı, gıda maddeleri üretimi, hafif sanayinin bazı kollan gelişmiştir.

» TATARISTAN ÖZERK CUMHURIYETİ
» ÇUVAŞİSTAN ÖZERK CUMHURİYETİ
» GAGOGUZ ÖZERK CUMHURIYETI
» AZERBAYCAN CUMHURİYETİ
» KIRGIZISTAN CUMHURIYETI